کتاب دلاوران پاسگاه زید اثر عبدالرضا سالمی نژاد

کتاب «دلاوران پاسگاه زید اثر عبدالرضا سالمی نژاد»؛ روایتی از حضور لشکر 7 ولیعصر در عملیات رمضان
کتاب «دلاوران پاسگاه زید اثر عبدالرضا سالمی نژاد» به بررسی نقش لشکر 7 ولیعصر در عملیات رمضان و جایگاه آن در یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین عملیات‌های دوران دفاع مقدس پرداخته است. نگارنده در ابتدا، دورنمایی کلی و مختصر از عملیات رمضان ارائه می‌دهد تا مخاطب بتواند اهمیت حضور تیپ در این عملیات بزرگ را بهتر درک کند.

این اثر در چهار فصل تنظیم شده است:
1. فصل اول: گزارش آماده‌سازی و استقرار تیپ پیش از شروع عملیات.
2. فصل دوم: مصاحبه‌هایی با رزمندگان و گزارش کامل حضور تیپ در عملیات.
3. فصل سوم: گزارشی عملیاتی از گردان‌های عمل‌کننده در میدان جنگ.
4. فصل چهارم: اسناد و مدارک، نقشه‌های عملیاتی و تصاویر رزمندگان که یادگارهای این حماسه عظیم هستند.

کتاب با روایت‌هایی مستند از اتفاقات و لحظات حساس عملیات رمضان، به خوانندگان این فرصت را می‌دهد تا با دلاوری‌ها و فداکاری‌های رزمندگان بیشتر آشنا شوند. این اثر برای علاقه‌مندان به تاریخ دفاع مقدس و عملیات‌های جنگی یک منبع ارزشمند است.

تحلیل عملیات رمضان: اهداف، چالش‌ها و نتایج
عملیات رمضان یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین عملیات‌های جنگ ایران و عراق بود که در تابستان 1361 با فرماندهی مشترک ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در جبهه‌های جنوبی و شرق بصره عراق برگزار شد. این عملیات به‌منظور نفوذ به خاک عراق و تصرف اراضی به‌منظور ایجاد موقعیت نظامی برتر و فشار برای پذیرش صلح طراحی شد. اما به‌رغم پیشرفت‌های اولیه، به دلیل چالش‌های زیادی که پیش روی نیروهای ایران قرار گرفت، عملیات با شکست مواجه شد.

اهداف و دلایل انجام عملیات رمضان
پس از فتح خرمشهر در سال 1361، ایران به سیاست «تعقیب متجاوز» روی آورد. این سیاست هدفش نه‌تنها آزادسازی اراضی اشغالی بلکه ایجاد فشار به عراق به‌منظور پذیرش صلح بود. عملیات رمضان نیز در این راستا طراحی شد. با نفوذ به عمق خاک عراق و تصرف مناطقی از جمله شرق بصره، ایران قصد داشت به دشمن فشار آورد تا با شرایطی که برای ایران مناسب است، به صلح رضایت دهد.

منطقه عملیاتی و شرایط جنگی
منطقه عملیاتی رمضان در جنوب غربی عراق و شرق بصره قرار داشت و از لحاظ جغرافیایی شامل رودخانه‌های اروند و شط‌العرب، هورالعظیم و مرز مشترک ایران و عراق بود. این مناطق به‌طور طبیعی شرایط پیچیده‌ای را برای نیروهای ایرانی ایجاد کرده بود. علاوه بر این، عراق از استحکامات و تدابیر دفاعی ویژه‌ای در این منطقه بهره می‌برد که به‌ویژه در مقابل پیشروی‌های سریع ایران مقاومت زیادی از خود نشان داد.

ساختار عملیاتی و توان رزمی
عملیات رمضان به‌دست قرارگاه‌های مختلف ارتش و سپاه پاسداران اجرا شد. نیروهای ارتش ایران شامل لشکرهای 16 و 92 زرهی، لشکرهای 21 و 77 پیاده و تیپ‌های مختلف از سپاه بودند که از طریق چهار قرارگاه عملیاتی (قدس، فتح، نصر و فجر) در منطقه عملیاتی وارد عمل شدند. همچنین هوانیروز ارتش نیز با 34 فروند بالگرد در این عملیات نقش مهمی در حمل و نقل نیروها و انتقال مجروحین ایفا کرد.

مراحل و چالش‌های عملیات
عملیات رمضان در تاریخ 22 تیر 1361 با رمز «یا مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف» آغاز شد. این عملیات در پنج مرحله مختلف ادامه داشت و نیروهای ایرانی در ابتدا با پیشروی‌های نسبی به عمق خاک عراق دست یافتند. اما در ادامه، مشکلات زیادی مانند موانع طبیعی، استحکامات دشمن، کمبود اطلاعات دقیق و کم‌تجربگی در شناسایی اهداف سبب شد که پیشروی‌ها متوقف شود. در مرحله دوم و سوم، علی‌رغم انهدام تعداد زیادی از تجهیزات و نیروهای دشمن، نیروی ایرانی نتواست به اهداف نهایی دست یابد.
یکی از مشکلات عمده‌ای که در عملیات رمضان نمایان شد، عدم هماهنگی کافی بین نیروهای ارتش و سپاه بود. این عدم هماهنگی باعث تاخیر در اجرای عملیات و عدم توانایی در تثبیت موقعیت‌های به‌دست‌آمده شد. همچنین عدم استفاده از اطلاعات ماهواره‌ای و عکس‌برداری هوایی نیز موجب مشکلات زیادی در شناسایی دقیق و برخورد با استحکامات دشمن گردید.

نتایج عملیات رمضان
با وجود عدم تحقق کامل اهداف عملیاتی، عملیات رمضان نتایج جانبی زیادی داشت. از جمله مهم‌ترین دستاوردها می‌توان به آزادسازی 250 کیلومتر مربع از خاک ایران و 80 کیلومتر از خاک عراق اشاره کرد. همچنین تجهیزات جنگی زیادی از جمله 650 دستگاه تانک و نفربر، 150 خودرو و 14 هواپیما به غنیمت گرفته شد. ایران همچنین ضربه‌های سنگینی به ارتش عراق وارد کرد، از جمله انهدام تیپ‌های مختلف دشمن و سرنگونی چندین بالگرد و هواپیما.

علت شکست عملیات رمضان
به‌رغم موفقیت‌ها، علت شکست عملیات رمضان به عوامل مختلفی باز می‌گردد. یکی از مهم‌ترین دلایل این شکست عدم هماهنگی بین ارتش و سپاه، مشکلات اطلاعاتی، عدم استفاده از تجهیزات پیشرفته شناسایی و دفاعی و مقاومت شدید ارتش عراق در برابر پیشروی‌های ایران بود. عراق با استفاده از استحکامات دفاعی پیچیده و نیز تقویت نیروهای خود در این منطقه، توانست مقاومت زیادی از خود نشان دهد. علاوه بر این، عوامل طبیعی مانند باتلاق‌ها و رودخانه‌ها نیز بر عملکرد نیروهای ایران تأثیر منفی گذاشت.

پیامدهای عملیات و نتیجه‌گیری
عملیات رمضان با اینکه به نتیجه دلخواه نرسید، اما پیامدهای استراتژیک زیادی داشت. از یک سو، ایران توانست با آزادسازی بخش‌هایی از خاک خود و وارد کردن ضربه به ارتش عراق، موقعیت بهتری در جبهه‌های جنگ پیدا کند. از سوی دیگر، شکست در این عملیات سبب شد که ایران به فکر تجدیدنظر در استراتژی‌های خود بیفتد و از این به بعد با دقت بیشتری در عملیات‌های آینده شرکت کند.
این عملیات همچنین باعث شد که عراق به دنبال تجدید قوا و استفاده از منابع جدید انسانی باشد. دولت عراق برای جبران شکست‌های خود، سربازان احتیاط را به خدمت فراخواند و به تقویت مواضع خود ادامه داد.
در نهایت، عملیات رمضان به‌عنوان اولین حمله گسترده ایران به خاک عراق، جایگاه خاصی در تاریخ جنگ ایران و عراق دارد و علیرغم شکست، درس‌های زیادی برای ارتش ایران در خصوص اطلاعات، هماهنگی و استفاده از استراتژی‌های کارآمد در آینده داشت.